تنوع دین و مذهب در ترکیه
تاریخچه ترکیه از لحاظ مذهب
حملة مغول که آفت بزرگی برای امت اسلام بود، سلجوقیها را ضعیف‌تر کرد. حکومت سلجوقیان در سالهای اوایل قرن چهارم میلادی به دولتهای مختلف کوچک تبدیل گشت. در بین این دولتها، فقط دولت عثمانی موفق به ادارة آناتولی شد. دولت عثمانی پس از آن در زمانی کوتاه به یک امپراتوری بزرگ بدل گشت. آنان در سال 1454م استانبول را که مرکز مسیحیت بود، فتح کردند.
عثمانیان دولتی بزرگ تأسیس کردند که در عالم اسلام همانند آن وجود ندارد. این دولت از الجزایر آفریقا تا یمن عرب و از تبریز آذربایجان تا لهستان اروپا گسترده بود، اما امپراتوری عثمانی بعد از سالهای 1700م رو به ضعف گذاشت و این روند تا سال 1923 میلادی (همزمان با تأسیس ترکیه) ادامه داشت. این دولت از 1299 تا 1918 میلادی؛ یعنی 619 سال تداوم یافت.
باید دانست که ترکان بعد از اسلام، کوشش می‌کردند که مذهب حنفی را رواج دهند. همه دول ترک سنی، قراخانلیلار(840 ـ 1202م) غزنویان(969 ـ 1187م)، سلجوقیان و عثمانیان چنین بوده‌اند.
تأسیس جمهوری ترکیه
پس از تأسیس دولت ترکیه، آتاتورک رئیس جمهور این کشور شد. انگلستان همواره برای از بین بردن امپراتوری عثمانی می‌کوشید و سرانجام نیز به هدف خود دست یافت. خلافت پانصد ساله دولت عثمانی به وسیلة آتاتورک و حزب وی، «حزب جمهوری‌خواه خلق»(CHP)، در سال 1924م به پایان رسید.
در سال 1923م در مجلس ترکیه، یکی از نمایندگان حزب جمهوری‌خواه خلق به جمع نمایندگان مجلس چنین گفت: «آقایان! دین رسمی ترکیه باید مسیحیت باشد؛ چون اسلام در مقابل پیشرفت است.» در آن هنگام، پارلمان ترکیه پیش از یک حزب نداشت و آن هم حزب لائیک جمهوری‌خواه خلق بود. البته آنان نتوانستند این پیشنهاد را اجرا کنند.
در یکی از کتابهای دولتی آموزش کودکان چنین نوشته شده بود: در زمان دولت عثمانی مردم لباسهای مختلف می‌پوشیدند و به ویژه زنان از جهت پوشش زیاده‌روی می‌کردند. این مناظر شایسته دولت مدرن ترکیه نبود. بنابراین، آتاتورک اولین بار در شهر کستامونی، کلاه جدید دولت را بر سر گذاشت. در سال 1925م قانون تعویض پوشش صورت گرفت و مردم لباسهای دنیای مدرن را پوشیدند.
آتاتورک در ادامه خط‌مشی خود، دست به تعویض خط زد و در سال 1928م حروف عربی را برداشت و به جای آن حروف لاتینی را قرار داد. هدف این بود که مردم از آثار اسلامی و از دولت عثمانی فاصله بگیرند. استاد دانشگاه استانبول، دکتر حسین خاتمی، دربارة این مطلب در کتاب خود چنین می‌نویسد: «آثار باقی‌مانده امپراتوری عثمانی(که به عربی و زبان قدیم نوشته شده بود)، برای نسل جدید نامفهوم می‌ماند. در میادین استانبول، آثار تاریخی قبل از میلاد وجود دارد که روی آنها عکس پرندگان و حیوانات مختلف کشیده شده است و جوانان را به خود جلب می‌کند، ولی بر سردر بزرگ دانشگاه استانبول و سایر جاها نوشته‌هایی تاریخی و به زبان قدیمی وجود دارد که کسی به آنها اعتنا نمی‌کند.»
در همین سالها قرآن کریم و اذان محمدی نیز به زبان ترکی خوانده شد. نقشة مکارانه‌ای در حال انجام گرفتن بود. هر چه مسلمانان از اسلام دورتر می‌شدند، غربیها خوشحال‌تر بودند. گلادستون (Gladstone) وزیر مستعمرات انگلستان در پارلمان این کشور قرآنی به دست گرفت و در توجیه شکستهای خود گفت: «تا زمانی که این قرآن در دست مسلمانان است، ما نمی‌توانیم بر آنان حکومت کنیم. باید کاری کرد و این کتاب را از آنها دور ساخت.»
بعد از سالهای 1931م در کتب (راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه) مدارس دولتی، مستقیماً انکار خدا مطرح شد و کوشیدند جوانانی بی‌دین پرورش دهند.
آتاتورک می‌گفت: «پرستش یک خدا، نتیجه سیاستهای جهانی است.» همچنین «قرآن وحی نیست، بلکه کلام بشر است.» وی می‌افزود: «اگر تاریخ را جستجو و بررسی کنیم، خواهیم دید که محمد یکباره نگفته من پیامبر خدایم! او ابتدا از عادات و رسوم بد عرب ناراحت شد و خلوت گزید و در آنجا سالها و سالها تفکر کرد و سرانجام چیزهایی را که از ادیان موسی و عیسی آموخته بود، با تفکرات خود مخلوط کرد و به مردم القا نمود.»
با این اندیشه‌ها بود که اذان محمدی را خاموش کردند، ذکر و اسم «الله» و «محمد» در روزنامه و مجلات ممنوع شد و در بسیاری جاها قرآن را جمع‌آوری کردند و سوزاندند.
بنابر آخرین آمار موجود در ترکیه حدود ۹۸% جمعیت این کشور را مسلمان و ۲% را مسیحیان و کلیمیان و دیگر ادیان تشکیل مید هند.
مسلمانان ترکیه اکثرا تابع مذهب تسنن می باشند که از میان آنها حنفی ها بزرگترین گروه محسوب می گردند که عمدتا در مرکز و غرب ترکیه ساکن هستند . شافعی ها با جمعیتی کمتر در مناطق شرقی ترکیه مستقر واکثرا کرد هستند. شمار پیراوان مذاهبی دیگر بسیار کم می باشد. روی هم رفته پیروان ادیان در ترکیه به دو قسمت تقسیم می شوند :
الف) پیرامون اسلام که خود به چندین فرقه و مذهب تقسیم می شوند و اهم آنها عبارتند از :
۱) حنفی ها ، جمعیت قابل ملاحظه ای از اهل سنت ترکیه را تشکیل میدهند.
۲) شافعی ها ، شاخه ای از اهل سنت است که پیروان آن را بیشتر کردها تشکیل می دهند.
۳) پیراوان سایر فرق اهل سنت و طریقتها
۴) علویان (به چهار دسته با نامهای رافÖی، باطنی؛ Íروفی و بکتاشی تقسیم و بنا بر آمار رسمی دولت ترکیه حدود ۱۲ میلیون نفر پیرو دارد )
۵) شیعیان ، پیرو مذهب جعفری بوده و نزدیک به یک میلیون و دویست هزار نفر هستند.
ب) پیروان سایر ادیان :
۱) مسیحیان شامل فرق پروتستانها ، کاتولیکها ، ارامنه …… و
۲) یهودیان (حدود ۳۰ هزار نفر در این کشور سکونت دارند )
