مسجد سلیمانیه

مسجد سلیمانیه از معروف‌ترین بناهای تاریخی در شهر استانبول است. این مسجد باشکوه از زیباترین جاهای دیدنی استانبول به شمار می‌رود و گردشگران زیادی در سفر به ترکیه از این بنای تاریخی بازدید می‌کنند. ظرافت بالا و معماری جالب‌توجه این مسجد، متعلق به دوران حکومت عثمانیان است و شکوه و عظمت این دولت در زمان‌های گذشته را نشان می‌دهد.اگر قصد سفر به استانبول و بازدید از جاذبه‌های تاریخی این شهر را دارید، برای بازدید از مسجد سلیمانیه برنامه‌ریزی کنید. در این مقاله از میناگلوبال به معرفی این مسجد،‌ مسیر دسترسی، ویژگی‌ها و بخش‌های مختلف آن می‌پردازیم.

مسجد سلیمانیه کجاست؟

مسجد سلیمانیه از معروف‌ترین جاذبه‌های استانبول در محله فاتح و در بخش اروپایی است. این مسجد تاریخی بر بلندی تپه‌ای خوش‌آب‌و‌هوا قرار دارد و چشم‌اندازی تماشایی به تنگه بسفر را به گردشگران نشان می‌دهد. مسجد سلیمانیه میان ساختمان‌های وزارت‌خانه و دفتر شیخ الاسلام قرار گرفته است.معماری زیبا و قدمت تاریخی مسجد سلیمانیه بر اهمیت این مسجد در استانبول می‌افزایند و سبب جلب گردشگران زیادی از سراسر جهان به منطقه فاتح این شهر می‌شود. از این مسجد با عنوان دومین مسجد عظیم و باشکوه در استانبول پس از مسجد ایاصوفیه یاد می‌کنند که به دست پادشاه مشهور دولت عثمانی، سلطان سلیمان ساخته شد. بنا بر گفته مورخان و کارشناسان، ساخت این مسجد سبب افزایش شهرت سلطان سلیمان شد و هم‌چنان مسجد سلیمانیه را نمادی از قدرت و عظمت سلطنت این پادشاه می‌دانند.

مسجد سلیمانیه از باشکوه‌ترین بناهای اسلامی در سراسر جهان به شمار می‌رود و در معماری آن کاشی کاری‌های زیبا و تذهیب‌های هنرمندانه اثر دست هنرمندان خراسان ایران به چشم می‌خورند. بخش طراحی معماری بنا نیز از شاهکارهای معماری عثمانی محسوب می‌شود. یکی از بزرگ‌ترین کتاب‌خانه‌های اسلامی جهان در این مسجد قرار دارد و گنجینه‌ای عظیم از کتب خطی و اسلامی را در خود جا داده است.مسجد سلیمانیه در واقع تنها مسجد نیست و عمارتی بزرگ با ساختمان‌های متنوع دارد که از بخش‌های مختلف تشکیل می‌شوند. گلدسته‌های بلند و گنبد زیبای این مسجد از نمادهای برجسته استانبول هستند و گردشگران زیادی آن را می‌شناسند.اگر به گشت و گذار در بناهای تاریخی علاقه دارید، در سفر به استانبول زمانی را به بازدید از مسجد سلیمانیه اختصاص دهید. در گوشه و کنار این عمارت نمادهایی جالب توجه از دوره تاریخی عثمانیان قرار گرفته است که توجه گردشگران علاقه‌مند به تاریخ را به خود جلب می‌کند. اطراف این مسجد نیز منطقه‌ای خوش‌آب‌و‌هوا و خوش منظره قرار دارد که لذت بازدید از این مسجد را دوچندان می‌کند.

مسیر دسترسی به مسجد سلیمانیه

برای بازدید از مسجد سلیمانیه راه‌های متفاوتی پیش رو دارید. دسترسی به محله سلیمانیه در منطقه فاتح با وسایل حمل و نقل عمومی امکان‌پذیر است. اگر تمایل به استفاده از تاکسی ندارید، از خطوط اتوبوسرانی استفاده کنید. برای تردد با اتوبوس و سایر وسایل حمل و نقل عمومی در استانبول باید استانبول کارت تهیه کنید. این کارت‌ها در باجه‌های فروش بلیط مترو و سوپرمارکت‌های بزرگ سطح شهر به فروش می‌رسند.نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به مسجد سلیمانیه ایستگاه صدیق نام دارد. با توجه به منطقه محل استقرار خود در استانبول باید نزدیک‌ترین مسیر به خط ۲۸٫۹ اتوبوس‌رانی را پیدا کنید و سپس از این مسیر خود را به ایستگاه صدیق برسانید.در نزدیکی منطقه سلیمانیه ایستگاه مترو نیز وجود دارد که برای علاقه‌مندان به استفاده از قطارهای داخل شهری مناسب است.

نزدیک‌ترین ایستگاه‌های مترو به مسجد سلیمانیه ایستگاه‌های «هالیک» و «وزنه جیلر» در خط M2 و ایستگاه «آکسارای» در خط M1 هستند. از این ایستگاه‌ها می‌توانید با پیاده‌روی کوتاه یا خطوط تراموا خود را به نزدیکی مسجد سلیمانیه برسانید. راه دیگر برای دسترسی به مسجد سلیمانیه استفاده از خطوط تراموا است. از ایستگاه‌های تراموای «بازار بزرگ بایزید» یا «دانشگاه لاللی» مسافت کوتاهی تا این مسجد وجود دارد. از این ایستگاه‌ها با کمی پیاده روی می‌توانید خود را به خیابان مسجد برسانید. اگر تمایل به استفاده از خطوط حمل و نقل عمومی ندارید، با تاکسی‌های داخل شهری استانبول به مسجد سلیمانیه بروید. در استفاده از تاکسی‌های استانبول حتما به خاطر داشته باشید که تاکسی متر فعال باشد؛ تا هزینه تردد شما دقیق محاسبه شود. بسیاری از رانندگان تاکسی در استانبول، تاکسی‌متر را زمان انتقال گردشگران خاموش می‌کنند تا هزینه‌هایی چند برابر از آن‌ها دریافت کنند.

تاریخچه مسجد سلیمانیه

مسجد سلیمانیه یکی از برجسته‌ترین بناهای تاریخی دوره حکومت عثمانیان در قرن شانزدهم است. این مسجد باشکوه از سال ۹۵۷ هجری قمری برابر با ۱۵۵۰ میلادی به دستور سلطان سلیمان اول ساخته شد. این پادشاه معروف و پرقدرت خود را چهارمین حاکم قدرتمند عثمانی پس از فتح قسطنطنیه به دست این حکومت می دانست؛ به همین منظور دستور به ساخت چهار مناره در حیاط اندرونی مسجد سلیمانیه داد تا نمادی از قدرت خود و حکومت عثمانیان به یادگار بگذارد.ساخت مسجد سلیمانیه هفت سال به طول انجامید و در تاریخ پانزدهم اکتبر سال ۱۵۵۷ میلادی افتتاح شد. طولی نکشید که از آن با نام یکی از نمادهای تاریخی حکومت عثمانی یاد کردند. امروزه نیز از این بنا با عنوان یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های تاریخی در استانبول یاد می‌شود.بنابر نظر مورخان و اسناد به جا مانده از زمان ساخت مسجد سلیمانیه، بیش از ۳۵۰۰ کارگر در ساخت این بنا مشارکت کرده‌اند و بیش از ۳۰۰۰ کیلوگرم طلا در ساختمان اصلی این مسجد و بناهای اطراف آن استفاده شده است.

انتخاب تپه‌ای بلند در شهر برای برپایی مسجد سلیمانیه نیز به دستور سلطان سلیمان بود. زمان افتتاح این مسجد جمع بسیاری از بزرگان دولت عثمانی در جوار سلطان سلیمان حضور داشتند و مسجد سلیمانیه با کلیدی مخصوص افتتاح شد. این کلید توسط سلطان سلیمان به معمار بنای مسجد اهدا شده بود.با توجه به شکوه و عظمت حکومت سلطان سلیمان در زمان ساخت مسجد سلیمانیه، این عمارت کاربردهای وسیعی داشت. داخل مسجد نیز امکاناتی متنوع از بیمارستان و مدرسه گرفته تا آشپزخانه و کاروان‌سرا برای اقامت مسافران و حمام عمومی تعبیه کردند؛ به همین جهت بسیاری از نیازمندان برای دریافت غذا و استراحت در این مجموعه از راه‌های دور و نزدیک به مسجد سلیمانیه می‌رفتند.در طول سال‌های بعد بر اثر برخی اتفاق‌ها مانند زلزله، آتش‌سوزی و بازسازی این بنا با سبک‌های مدرن، تغییرات زیادی در معماری این مسجد به وجود آمد. در طول سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ میلادی بازسازی کلی در بخش‌های مختلف این مسجد انجام و بازگشایی دوباره شد. با افتتاح پل «هالیچ» در سال ۲۰۱۳ میلادی بخش‌هایی از نمای شمالی این عمارت آسیب دید. گرچه در طول تاریخ حوادث متعددی برای مسجد سلیمانیه اتفاق افتاد، هم چنان این بنا عظمت خود را حفظ کرده است.

معمار مسجد سلیمانیه کیست؟

معماری مسجد سلیمانیه به دست معماری هنرمند و چیره دست انجام شده است. بررسی طراحی معماری این بنا پس از سال‌ها نیز مهارت سازنده آن را نشان می‌دهد. در بخش‌های مختلف این عمارت نشانه‌های قابل تاملی از طراحی استادانه به چشم می‌خورند که در زمان خود منحصربه‌فرد بوده‌اند. معمار مسجد سلیمانیه استاد سینان نام داشت که بسیار مورد توجه سلطان سلیمان بود.معمار سینان در جایگاه مهندس ارتش به پادشاهان عثمانی خدمت می‌کرد. مهارت و تسلط او در طراحی معماری و اجرای ظرایف بنا سبب ارتقای سینان در جایگاه معمار سلطنتی شد. معمار سینان مشهورترین معمار دوره حکومت عثمانیان بود و به‌مدت ۵۰ سال لقب «معمار ارشد سلطنتی» به او تعلق داشت.معمار سینان تا پایان دوره حکومت سلطان سلیم دوم و سلطان مراد سوم در سمت خود باقی ماند. شهرت این استاد معماری در زمان زندگی او به بیرون از مرزهای حکومت عثمانی نیز می‌رسید. بسیاری از آثار ارزشمند باقی مانده از دوره حکومت عثمانیان، به دست استاد سینان معمار یا شاگردان او ساخته شده‌اند

معماری مسجد سلیمانیه

بسیاری از گردشگران در نگاه اول معماری برجسته‌ای شبیه به دیگر بناهای اسلامی در مسجد سلیمانیه مشاهده می‌کنند؛ اما با کمی دقت در جزئیات مناره‌ها و گنبدها نشانه‌هایی از معماری روم باستان خودنمایی خواهند کرد. معماری این مسجد را تلفیقی از معماری بناهای اسلامی و معماری دوره بیزانس می‌دانند. مسجد سلیمانیه برخلاف سایر مساجد معروف جهان تک گنبدی نیست و به‌جز گنبد اصلی چند گنبد کوچک دیگر نیز در اطراف گنبد بزرگ قرار دارند. ارتفاع گنبد اصلی در حدود ۵۳ متر و قطر پایین گنبد در حدود ۲۶ متر است. گنبدهای کوچک‌تر برای زیبایی و تزئین اطراف گنبد اصلی ساخته شده‌اند.به تعداد گنبدهای مسجد سلیمانیه ستون‌های دایره‌ای شکل زیر این گنبدها قرار دارند.

داخل گنبد اصلی را با آویزهایی از سنگ مرمر با ستاره‌هایی در نوک آن‌ها و بیرون این گنبد را با رنگ‌های آبی، سفید و زرد تزئین کرده‌اند. داخل دیگر گنبدهای صحن اصلی را با نقاشی‌های رنگ روغن پوشانده‌اند. ستون‌های نزدیک ورودی اصلی از سنگ سماقی هستند و سایر ستون‌ها از سنگ مرمر زرد و سفید با تعداد مساوی ساخته شده‌اند.در تزئین ستون‌های مسجد سلیمانیه از ظریف‌ترین سبک معماری استفاده کرده‌اند. دو طرف محراب کاشی‌هایی بزرگ دیده می‌شوند که با خطی خوش آیات قرآن را روی آن نوشته‌اند. برای تزئین فضای اطراف محراب از کاشی‌های «ایزنیک» استفاده کرده‌اند. این کاشی‌ها زمینه‌ای سفید دارند و روی آن‌ها با گل‌های فیروزه‌ای تزئین شده است.

ترکیب رنگ کاشی‌های ایزنیک شامل رنگ‌های مشکی، قرمز و فیروزه‌ای می‌شود. فرش‌های دستباف مربوط به دوره عثمانی نیز در گوشه و کنار این مسجد به چشم می‌خورند.حیاط مسجد سلیمانیه در بخش غربی این عمارت بزرگ قرار دارد و هر گوشه آن یک مناره به چشم می‌خورد. این ویژگی بین تمام مساجد دوره حکومت عثمانیان مشترک است. سنگ مرمر سفید، عاج و مروارید ابزار اصلی معمار سینان در ساخت و تزئین بخش‌های مختلف این مسجد بودند. چهار مناره این مسجد درمجموع ۱۰ تراس دارند که نماد ۱۰ پادشاه عثمانی هستند. مناره‌های جلویی هرکدام دو تراس و منارهای پشتی هرکدام سه تراس دارند.مناره‌های اصلی دو طرف صحن اصلی قرار گرفته‌اند و ارتفاع مناره‌ها به حدود ۷۶ متر می‌رسد. مسجد سلیمانیه درمجموع سه در دارد. یک ورودی مقابل بنا و دو ورودی دیگر دو طرف آن و در حیاط بیرونی قرار گرفته‌اند. بالای درها نیز تزئیناتی قوس دار با کنده‌کاری‌های ظریف به چشم می‌خورند.

بالای در اصلی از داخل مثلث شکل است و با سنگ مرمرهای ظریف، هماهنگی خاصی با ظاهر بنای مسجد سلیمانیه دارد.کف صحن مسجد سلیمانیه را با سنگ مرمرهای سفید فرش کرده‌اند و تنها مقابل ورودی اصلی این مسجد مربعی بزرگ از سنگ سماقی سیاه به چشم می‌خورد. بازدیدکنندگان برای ورود به صحن مسجد از این سنگ سیاه عبور می‌کنند. داخل مسجد سلیمانیه مساحتی در حدود ۵۸ در ۵۹ متر مربع دارد و بزرگ‌ترین مسجد استانبول پس از مسجد ایاصوفیه است. به لطف معماری استادانه معمار سینان، صدای اذان در بخش های مختلف این مسجد بدون نیاز به بلندگو به وضوح شنیده می‌شود. با وجود ظرافت‌های بسیار، مسجد سلیمانیه سادگی چشم‌نوازی دارد که توجه مهندسان و معماران امروزی را به خود جلب می‌کند.

مسجد سلیمانیه بیش از ۱۳۰ پنجره دارد که در گذشته روشنایی این عمارت را در طول روز تامین می‌کردند؛ اما در زمان ساخت مسجد سلیمانیه روشنی فضاها در شب با استفاده از نور شمع تامین می‌شد و بیش از ۲۷۰ شمع بزرگ این مسجد را روشن می‌کردند. برای جلوگیری از آسیب دود شمع‌ها به مسجد سلیمانیه و تصفیه هوا، معمار سینان اتاقی کوچک بالای در ورودی تعبیه کرد که با نام اتاق دود شناخته می‌شد. دریچه‌های مختلف در نقاط مختلف این مسجد دودها را به‌سمت این اتاق هدایت می‌کردند. سیستم مرطوب کننده این اتاق سبب تولید مرکب با کیفیت می‌شد که با استفاده از آن در بخش‌های مختلف مسجد سلیمانیه خطاطی می‌کردند.کانال‌های زیرزمینی مسجد سلیمانیه دسترسی به مخازن آب را برای بخش‌های مختلف این عمارت میسر می‌کردند. از طرفی دریچه‌های این کانال‌ها رو به مسجد باز می‌شدند که سبب خنکی هوا در طول تابستان در بخش‌های مختلف این مسجد می‌شد. آب مصرفی مسجد سلیمانیه و تمام بناهای اطراف آن را این کانال‌های زیرزمینی تامین می‌کردند.