کاخ دولما باغچه
کاخ دولما باغچه بزرگ‌ترین کاخ کشور ترکیه است و یکی از لوکس‌ترین و زیباترین جاهای دیدنی استانبول به شمار می‌آید. این کاخ در کرانه شرقی تنگه بسفر قرار دارد و با وجود چشم‌اندازی بی‌نظیر و تزیینات چشم‌گیر مانند بزرگ‌ترین چلچراغ بوهمی جهان، مبلمان مجلل، فرش‌های دست‌بافت مرغوب و سقف‌های مزین به طلا، هر سال میلیون‌ها گردشگر را به‌سمت خود می‌کشاند. بیشتر افراد در سفر به استانبول به بازدید از کاخ دولما باغچه می‌روند؛ کاخی که محل زندگی ۶ امپراتور عثمانی بود و آتاترک، بنیانگذار و اولین رئیس‌جمهوری ترکیه در یکی از اتاق‌های آن درگذشت. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با معماری و تاریخچه کاخ دولما باغچه آشنا کنیم و اطلاعات مفیدی درباره نحوه بازدید از این کاخ را در اختیار شما بگذاریم.
کاخ دولما باغچه کجاست؟
کاخ دولما باغچه در منطقه بشیکتاش استانبول، در کرانه شرقی تنگه بسفر در بخش اروپایی شهر و در میان بندر بشیکتاش و بندر کاباتاش قرار گرفته است. فاصله کاخ دولما باغچه تا میدان تکسیم، حدود ۱٫۲ کیلومتر (هفت دقیقه) است. این کاخ با فرودگاه آتاتورک استانبول ۲۲٫۴ کیلومتر (۴۵ دقیقه) و فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول، ۵۶٫۳ کیلومتر (یک ساعت) فاصله دارد. کاخ دولما باغچه در نزدیکی دیگر جاذبه‌های مهم استانبول مانند میدان تکسیم، خیابان استقلال و تنگه بسفر واقع شده است.
مسیر دسترسی کاخ دولما باغچه
کاخ دولما باغچه در منطقه بشیکتاش، یکی از مناطق مهم گردشگری استانبول واقع شده است و به همین دلیل، وسایل حمل و نقل عمومی متعددی برای رسیدن به آن وجود دارند. در ادامه شما را با مسیرهای دسترسی مختلف به کاخ دولما باغچه آشنا خواهیم کرد.گردشگران معمولا هتل‌های منطقه سلطان احمد استانبول را برای اقامت در این شهر انتخاب می‌کنند. بهترین راه برای رسیدن از منطقه سلطان احمد به کاخ دولما باغچه، استفاده از تراموای باغجی‌لار – کاباتاش است. تراموا سریع، آسان، ارزان و دارای تهویه مطبوع است.
در تراموا از میدان سلطان احمد به‌سمت کاباتاش باید ایستگاه‌های امینونو، شاخ طلایی و غیره را رد کنید و تا آخرین ایستگاه پیاده نشوید. زمانی که در آخرین ایستگاه پیاده شوید، خود را در منطقه کاباتاش خواهید یافت. نزدیک‌ترین ایستگاه به کاخ دولما باغچه از طریق تراموا، کاباتاش است و شما با ۱۰ دقیقه پیاده‌روی به کاخ خواهید رسید.شما همچنین می‌توانید با استفاده از تاکسی خود را از منطقه سلطان احمد به کاخ دولما باغچه برسانید تا پیاده‌روی نکنید. البته هزینه تاکسی بیشتر است و ممکن است در ساعت‌های شلوغی در ترافیک گیر کنیداگر در منطقه بشیکتاش یا هتل‌های نزدیک میدان تکسیم اقامت دارید، اتوبوس‌های بسیاری برای رفتن به دولما باغچه وجود دارند.
شما می‌توانید سوار یکی از آن‌ها شوید تا به کاخ برسید. ایستگاه‌های اتوبوس در فاصله ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای کاخ دولما باغچه قرار دارند. نزدیک‌ترین ایستگاه‌ها، ایستگاه «بشیکتاش استادیومو» (Beşiktaş Stadyumu) است که در خیابان «کدیرگالار» (Kadirgalar) قرار دارد. شما همچنین می‌توانید از میدان تکسیم سوار تاکسی شوید و خود را به کاخ برسانید. قطار کابلی (funicular railway) از دیگر وسایل حمل‌ونقلی است که شما را به کاباتاش می‌رساند.بندر کروز استانبول نیز در کاراکوی در نزدیکی برج گالاتا قرار دارد. فاصله ترمینال بندر کروز تا کاخ دولما باغچه سه کیلومتر (۶ دقیقه) است؛ مسیری که می‌توانید با تاکسی طی کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به دولما باغچه در میدان تکسیم قرار دارد؛ البته از این نقطه حدود نیم ساعت پیاده‌روی در انتظار شما است.
تاریخچه کاخ دولما باغچه
توسعه فرهنگ غربی در استانبول عثمانی قرن نوزدهم شتاب زیادی داشت. برای مردم عثمانی که در شهر قدیمی استانبول زندگی می‌کردند، «اروپا» در کرانه شمالی شاخ طلایی بود. در زمان ساخت کاخ دولما باغچه در حالی که جمعیت مسلمان در شبه جزیره تاریخی استانبول، زندگی متواضعانه و محافظه‌کارانه‌ای داشتند، محله پرا (بی‌اوغلو) به‌دلیل مهمانی‌ها، جشن‌های باله و رویدادهای هنری در آنجا به‌عنوان «پاریس شرق» تلقی می‌شد. بی‌اوغلو و بسفر به نمادهای سبک زندگی جدید تبدیل شدند. در بی‌اوغلو، ساختمان‌هایی به سبک نئوکلاسیک و باروک ساخته و کافه‌ها و رستوران‌هایی به سبک فرانسوی افتتاح شدند. پرا محل زندگی خارجی‌ها شد و بازرگانان فرانسوی و ایتالیایی (لوانتینی‌ها) و شهروندان عثمانی، یونانی‌ها، ارمنی‌ها و یهودیان فرهنگ جدیدی را در این منطقه ایجاد کردند. سفارتخانه‌های خارجی، خانواده‌های اشراف و بازرگانان در پرا عمارت‌هایی در سواحل بسفر داشتند.
بنابراین، سواحل بسفر در قرن نوزدهم دستخوش تغییراتی بزرگ و مملو از عمارت‌های رنگارنگ شدند. سلطان عبدالمجید نیز با مشاهده تغییر در شهر تصمیم به ساخت کاخ جدیدی به‌جای کاخ سنتی توپکاپی گرفت؛ بدین ترتیب ساخت کاخ باشکوه دولما باغچه در تنگه بسفر آغاز شد. دولما باغچه در سال‌های ۱۸۴۳ تا ۱۸۵۶ به دستور سی و یکمین امپراتور عثمانی، سلطان عبدالمجید اول ساخته شد. سلطان و خانواده وی تا پیش از ساخت این بنا در کاخ توپکاپی زندگی می‌کردند؛ کاخی که بین شاخ طلایی و دریای مرمره در شهر استانبول قرار دارد و برای ۴۰۰ سال، مقر پادشاهان عثمانی بود.کاخ دولما باغچه برای این ساخته شد که معماری کاخ توپکاپی از سبک‌های قدیمی‌تر پیروی می‌کرد و با معماری روز دنیا هم‌خوانی نداشت و سلطان نیز کاخی مجلل، باشکوه و شبیه به کاخ پادشاهان اروپایی می‌خواست.
پس از دستور سلطان عبدالمجید اول، بخشی از تنگه بسفر برای ساخت کاخ دولما باغچه در نظر گرفته شد؛ مکانی که بقایای کاخ ویران شده «بشیکتاش ساحل» (Beşiktaş Sahil Palace) در آن قرار داشت. حاجی سعید آقا مسئول ساخت کاخ دولما باغچه بود و «گارابت بالیان» (Garabet Balyan)، پسر او «نیگوس بالیان» (Nigoğayos Balyan) و «اوانیس کالفا» (Evanis Kalfa) مسئولیت طراحی این پروژه را بر عهده داشتند.پس از ساخت کاخ دولما باغچه در سال ۱۸۵۶، مرکز اداری حکومت عثمانی و اقامتگاه خصوصی عبدالمجید اول و خانواده وی از کاخ توپکاپی به این مکان منتقل شدند. این پادشاه برای پنج سال در این کاخ زندگی کرد و در سال ۱۸۶۱ از دنیا رفت. همان سال، عبدالعزیز، برادر وی روی تخت سلطنت نشست؛ سلطانی که از بیماری روانی رنج می‌برد و پس از تنها ۹۳ روز پادشاهی از جایگاه خلافت عزل شد.
مراد پنجم، برادرزاده عبدالعزیز، پادشاه بعدی بود که حکمرانی عثمانی را به عهده گرفت و پس از وی نیز عبدالحمید به خلافت رسید.مرکز اداری حکومت عثمانی در سال ۱۸۷۷ از کاخ دولما باغچه به کاخ «ییلدیز» (Yıldız Palace) انتقال پیدا کرد. از آن سال به بعد، دیگر پادشاهان عثمانی، مهمت پنجم و محمد ششم به‌طور هم‌زمان از کاخ‌های ییلدیز و و دلما باغچه برای حکومت استفاده کردند.خلیفه عبدالمجید عثمان اوغلو (Abdülmecid Efendi) در آخرین روزهای حکومت عثمانی بر جایگاه پادشاهی نشست. او کاخ دولما باغچه را به‌عنوان مرکز حکمرانی خود مشخص کرد و تا سال ۱۹۲۴ (زمان فروپاشی حکومت عثمانی) در این مکان فرمانروایی کرد. کاخ دولما باغچه از زمان ساخت تا پایان حکومت عثمانیان مرکز فرمانروایی ۶ پادشاه عثمانی بود.
البته به‌غیر از ۲۰ سال (بین سال‌های ۱۸۸۹ تا ۱۹۰۹) که از مرکزیت فرمانروایی عثمانی‌ها خارج شد و کاخ ییلدیز جایگزین آن بودساخت کاخ دولما باغچه هزینه‌های فراوانی روی دست پادشاه وقت گذاشت؛ بنا بر اطلاعات تاریخی موجود، مبلغی معادل با ۳۵ تن طلا برای ساخت این کاخ هزینه شده است؛ مبلغی که طبق معادل‌سازی، معادل ۱٫۵ بیلیون دلار در سال ۲۰۱۳ بوده است. گفته می‌شود که هزینه ساخت کاخ دولما باغچه برابر با یک چهارم از مالیات سال بود و پادشاه عثمانی برای ساخت آن، بخشی از این مبلغ را از کشورهای اروپایی قرض و بخش دیگر آن را با چاپ مقدار کلانی پول تامین کرد. قرضی که برای ساخت کاخ دولما باغچه بر دوش حکومت عثمانی قرار گرفت، منجر به کنترل اقتصادی این حکومت توسط قدرت‌های اروپایی شد؛ واقعه‌ای که در نهایت فروپاشی این پادشاهی مقتدر را رقم زد.پس از انقلاب ترکیه و قانون‌گذاری جدید، مالکیت کاخ دولما باغچه در سوم مارس ۱۹۲۴ به میراث ملی جمهوری ترکیه منتقل شد.
مصطفی کمال آتاترک، بنیانگذار و اولین رئیس‌جمهوری ترکیه، از این کاخ به‌عنوان محل اقامت ریاست جمهوری در تابستان‌ها استفاده می‌کرد. وی برخی از مهم‌ترین تصمیم‌های دوره ریاست جمهوری خود مانند تغییر الفبای ترکیه را در همین مکان گرفت و سرانجام در دلما باغچه درگذشت.امروزه کاخ دولما باغچه به‌عنوان موزه کاربری دارد و مهمان‌خانه کاخ نیز برای پذیرایی از مهمانان سیاسی خارجی و مهم ترکیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. تمام بخش‌های این کاخ مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌اند و گرشگران می‌توانند از آن‌ها دیدن کنند.دلما باغچه بزرگ‌ترین کاخ کشور ترکیه با مساحت ۴۵ هزار متر مربع است که در منطقه‌ای به وسعت ۱۱۰ هزار متر مربع قرار گرفته است. این کاخ به سبک بناهای اروپایی ساخته شده است. بیشتر بخش‌های دلما باغچه با طلا و کریستال تزئین شده است؛ در حالی که کاخ توپکاپی مزین به کاشی‌های شهر ایزنیک (İznik) و کنده‌کاری سبک عثمانی است.
کاخ دولما باغچه سه طبقه است و در آن، ۲۸۵ اتاق، ۴۴ سالن، ۶ حمام ترکی و ۶۸ سرویس بهداشتی وجود دارد. این کاخ اسکله‌ای ۶۰۰ متری دارد و دو ورودی به دو حیاط آن متصل می‌شوند. کاخ دلماباغچه از سه بخش اصلی آپارتمان‌های اداری، سرسرای تشریفات و حرم‌سرای امپراتوری تشکیل شده است. طراحی این کاخ، ترکیبی از چند سبک متفاوتِ باروک، نئوکلاسیک و روکوکو با معماری سنتی عثمانی را به نمایش می‌گذارد. این کاخ با دیوارهای داخلی آجری، دیوارهای خارجی سنگی و کف چوبی ساخته شده است.با وجود اینکه ایده اصلی طراحی کاخ دولما باغچه از قصرهای اروپایی الهام گرفته شده است، از لحاظ کارکردی عناصری از زندگی سنتی عثمانیان و همچنین ویژگی خانه‌های سنتی ترکیه در این بنا دیده می‌شود. تجهیزات به کار رفته در این کاخ از بالاترین استانداردهای فنی عصر خود برخوردار بودند. چراغ‌های گازی و تکنولوژی سرویس بهداشتی از بریتانیای کبیر وارد شدند؛ در حالی که در آن زمان کاخ‌های اروپا هنوز فاقد این تجهیزات بودند. بعدها برق، سیستم گرمایش مرکزی و آسانسور نیز در دلما باغچه نصب شدند.
وجه تسمیه دلما باغچه
دلما در زبان ترکی به‌معنی «پر» یا «پر شده» و باغچه به‌معنای باغ است. جالب است بدانید که محل ساخت این کاخ با پر کردن خلیج کوچکی در تنگه بسفر به دست آمد و به همین دلیل نام این بنا را کاخ دولما باغچه گذاشتند. این خلیج کوچک یک بندرگاه طبیعی بود. از اوایل قرن هفدهم، دریاسالارهای عثمانی ناوگان دریایی را در اینجا لنگر انداختند و همچنین مراسم سنتی دریانوردی و جشن فتح استانبول را در این بندر برگزار می‌کردند.پیش از بنا شدن دولما باغچه، محل ساخت آن تفرجگاه محبوب سلاطین عثمانی نیز بوده است. سلاطینی نظیر سلطان احمد یکم و سلطان عثمان دوم، آلاچیق‌ها و باغ‌های متعددی در این محل ساخته بودند و اوقات فراغت خود را در این مکان سپری می‌کردند. برخی افراد به اشتباه نام این کاخ را «دلمه باغچه» تلفظ می‌کنند؛ اما باید بدانید که نام درست این کاخ، دلما باغچه است.
معماری کاخ دولما باغچه
عصر عثمانیان، دورانی آمیخته با سبک زندگی مجلل و پر از سازه‌های باشکوه بود. استانبول به‌عنوان پایتخت سابق امپراتوری عثمانی، بسیاری از کاخ‌های باشکوه را در خود جای داده است؛ کاخ‌هایی که میراث فرهنگی این شهر به شمار می‌آیند. بسیاری از این کاخ‌ها تا به امروز دوام نیاورده‌اند؛ برخی از آن‌ها با آتش‌سوزی ویران و برخی به مخروبه تبدیل شده‌اند.سلاطین عثمانی با خانواده‌ها و اقوام نزدیک، خدمتکاران و نگهبانان در کاخ‌ها زندگی می‌کردند؛ اما کاخ هرگز تنها به‌عنوان اقامتگاه سلطان مورد استفاده قرار نمی‌گرفت. کاخ‌ها در آن عصر مرکز پادشاهی بودند؛ مکانی که جلسه‌های شورا در آن تشکیل و حکومت از آنجا اداره می‌شد. هر کاخ عثمانی دارای سه بخش اصلی بخش خانوادگی (حرم‌سرا)، کاخ بیرونی و درونی (اندرونی) بود. آشپزخانه نیز یکی از جالب‌ترین بخش‌های کاخ به شمار می‌آمد.
کاخ‌های عثمانی دارای دو آشپزخانه اصلی بودند؛ «مطبخ همایونی» (Matbah-i Humayun) که فقط برای آماده‌سازی غذای خود سلطان استفاده می‌شد و «مطبخ امیری» (Matbah-I Amire) که برای تهیه غذا برای دیگران مورد استفاده قرار می‌گرفت. هر بخش از آشپزخانه یک سرآشپز، ۶۰ آشپز و ۲۰۰ دستیار داشت.علاوه بر همه کارگران آشپزخانه، افراد زیادی با مسئولیت‌های خاص مانند تهیه شیرینی، ماست، مرغ و غیره نیز در آشپزخانه وجود داشتند. در آشپزخانه افرادی با عنوان «کالفا» یا همان کلفت (Kalfa) نیز کار می‌کردند که مسئولیت خدمات غذا، جارو کردن، خشکشویی و غیره را بر عهده داشتند. در کاخ‌های عثمانی دو وعده غذا در اواخر صبح و عصر خورده می‌شدبا وجود اینکه ایده اصلی طراحی دولما باغچه از قصرهای اروپایی الهام گرفته شده است، از لحاظ کارکردی عناصری از زندگی سنتی عثمانیان و همچنین ویژگی خانه‌های سنتی ترکیه در این بنا دیده می‌شود. تجهیزات به کار رفته در این کاخ از بالاترین استانداردهای فنی عصر خود برخوردار بودند. چراغ‌های گازی و تکنولوژی سرویس بهداشتی از بریتانیای کبیر وارد شدند؛ در حالی که در آن زمان کاخ‌های اروپا هنوز فاقد این تجهیزات بودند. بعدها برق، سیستم گرمایش مرکزی و آسانسور نیز در دلما باغچه نصب شدند.
